مقدمه:

موضوع این رساله « مبانی و مستندات قر آنی و روایی نظام فلسفی شیخ اشراق «سهروردی» است .

 تا آنجا که بنده سراغ دارم تا کنون در این زمینه کمتر کسی تحقیق جامعی انجام داده و این بعد از ابعاد دو مبانی نظام فلسفی شیخ شهاب الدین سهروردی را به طور تخصصی مورد مطالعه و تحقیق قرار داده است.

لذا حقیر با بضاعت بسیار کم و بدون ادعا در پرتو عنایت حضرت ولی عصر (عج) سعی نمودم از لا به لای کتب و رسائل حکیم اشراقی شیخ شهاب الدین سهروردی و سایر تالیفاتی که درباره این مکتب فلسفی نگاشته شده است رسالت خود را به منصه ظهور برسانم تا چه قبول افتد و چگونه در نظر آید.

همتم بدرقه راه کن ای طائر قدس                      که دراز است ره مقصد و من نو سفرم

امید آن است که صاحبان خرد و اندیشه و جویندگان معرفت  در بر خورد با معایب و نواقص این اثر از در اغماض در آیند و چون خدای ارحم الراحمین بنده پروری کنند و ما را مورد لطف و عنایت خود قرار دهند.

شایان ذکر این که نظر به گستردگی موضوع و تفرق و پراکندگی استنادات سهروردی به متون دینی بر آثار و مکتوباتش، برای پرهیز از نظام گسیختگی و ایجاد نظم هر چه بیشتر مباحث این پایان نامه، ندارنده سعی نموده‌است مطالبی را که شیخ اشراق در آنها به آیات و روایات متعدد استناد جسته است حتی المقدور در چهار موضوع ذیل بسته بندی کند و به بحث و بررسی و نحوه استدلال شیخ اشراق با آنها بپردازد :

۱- علم النفس ۲- معرفت واج الوجود ۳- نور و ظلمت ۴- عالم عقول

در ضمن شیخ اشراق در مباحث جسم، جوهر، عرض و تعریف هیچگونه استنادی به آیات قرآنی و روایات نداشته است.

فهرست مطالب

   عنوان                                                                                              صفحه

اول فصل: کلیات…………………………………………………………………………………………………………۱

 ۱-۱ مقدمه……………………………………………………………………………………………….۲

۱-۲ سؤالات اصلی تحقیق…………………………………………………………………………..۳

۱-۳  ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………….۵

۱-۴ هدف تحقیق………………………………………………………………………………………۵

۱ – ۵ روش تحقیق……………………………………………………………………………………..۵٫

۱-۶ زندگی سهروردی……………………………………………………………………………….۶

۱-۷ مکتب اشراق………………………………………………………………………………………۸

۱-۸  لزوم تمسک به کتاب قرآن و سنت………………………………………………………۱۰

۱-۹ تاویل فلسفی آیات……………………………………………………………………………..۱۲

۱-۱۰ تلفیق آراء و تاویل آیات……………………………………………………………………۱۴

۱-۱۱ جمع بندی فصل اول…………………………………………………………………………۱۷

فصل دوم: معرفت نفس……………………………………………………………………………………………۱۸

۲-۱ سیر تاریخی بحث معرفت نفس……………………………………………………………..۱۹

۲-۲ ابن سینا …………………………………………………………………………………………….۲۲

۲-۳ نفس چیست………………………………………………………………………………………۲۳

۲-۴  در معانی واژه نفس…………………………………………………………………………….۲۵

۲-۵ برهان سهروردی در تجرد نفس……………………………………………………………..۲۷

۲-۶ دیدگاه شیخ اشراق درباره حدوث نفس………………………………………………….۲۹

۲-۶-۱ طریق دیگر……………………………………………………………………………………۳۳

۲-۶-۲ برهان دیگر……………………………………………………………………………………۳۳

۲-۷ بقای نفس………………………………………………..     …………………………………..۳۴

 ۲-۸ مراتب نفس اردیدگاه شیخ اشراق………………………………………………………۳۹

 ۲-۹ احوال نفس…………………………………………………………………………………..۴۳

۲-۱۰ مقایسه خلقت نبات و حیوان و انسان…………………………………………………۴۶

۲-۱۱ هدایت عامه…………………………………………………………………………………۵۱

۲- ۱۲ نفوس بشری………………………………………………………………………………..۵۳

۲-۱۴ تکامل نفس ناطقه از نظرشیخ اشراق………………………………………………….۵۵

۲- ۱۴  نفس ناطقه جسمانی نیست…………………………………………………………….۵۶

۲-۱۵ عقل و نفس…………………………………………………………………………………۵۹

۲-۱۶ قوای نفس…………………………………………………………………………………..۶۱

۲-۱۷ نفس آسمانی و نفس ارضی…………………………………………………………….۶۲

۲-۱۸ مناسبت بین نفس ناطقه وروح حیوانی……………………………………………….۶۴

۲-۱۹ جمع بندی فصل دوم………………………………………………………………………۶۵

فصل سوم: واجب الوجود…………………………………………………………………..۶۷

۳-۱ افق خداشناسی در حکمت شیخ اشراق…………………………………………………۶۸

۳-۲ در اثبات واجب الوجود…………………………………………………………………….۷۰

۳-۲-۱ برهانی دیگر………………………………………………………………………………..۷۱

۳-۲-۲ برهانی دیگر از حکمه الاشراق………………………………………………………..۷۳

۳-۳ وجود نفس ناطقه دلیلی بر وجود خدا…………………………………………………..۷۴

۳-۴ فعل واجب الوجود………………………………………………………………………….۷۸

۳-۵-  صفات واجب الوجود……………………………………………………………………۸۴

۳-۵-۱ غنی مطلق………………………………………………………………………………….۸۶

۳-۵-۲ جواد حقیقی………………………………………………………………………………۹۰

۳-۵-۳ اراده واجب الوجود……………………………………………………………………..۹۳

۳-۵-۴ قضا و قدر الهی…………………………………………………………………………..۹۴

۳-۵-۵ علم باری تعالی…………………………………………………………………………..۹۸

۳-۵-۶ واجب الوجود خیر محض است…………………………………………………..۱۰۰

۳-۶ جمع بندی فصل سوم…………………………………………………………………….۱۰۲

۴– فصل چهارم: نور و ظلمت…………………………………………………………………۱۰۳

۴-۱ نور و ظلمت دو واژه کلیدی حکمت اشراق……………………………………….۱۰۴

  ۴٫-۲ خدا نورالانوار است………………………………………………………………………۱۰۸

۴-۳ هو رخش…………………………………………………………………………………… ۱۱۱

۴-۴ تقسیم عوالم…………………………………………………………………………………۱۱۶

۴-۵ نسبت بین موجودات عوالم……………………………………………………………..۱۱۶

۴-۶ تبیین صدور عالم از نورالانوار………………………………………………………….۱۱۸

۴-۷ صادر اول ازواحد حقیقی یا نورالانوار………………………………………………..۱۱۹

۴-۸جمع بندی فصل چهارم نور و ظلمت………………………………………………….۱۲۱

۵-فصل پنجم: عقول مجرد…………………………………………………………………….۱۲۲

۵-۱ عقول…………………………………………………………………………………………..۱۲۳

۵-۲ الواحد لایصدر عنه الا الواحد…………………………………………………………..۱۲۶

۵ -۳ قاعده امکان اشرف……………………………………………………………………….۱۲۸

۵-۴ وجه تمایز عقول و جایگاه آن درحکمت اشراق با حکمت مشاء…………….۱۳۰

۵-۵ ویژگی های عالم عقول ازدیدگاه شیخ اشراق……………………………………..۱۳۱

۵-۶ مراتب مختلف عقول که واسطه آفرینش هستند از دیدگاه شیخ اشراق……..۱۳۵

۵-۷ عقل فعال ازنظرشیخ اشراق……………………………………………………………….۱۳۷

۵-۸ عقل فعال واسطه در آفرینش نفوس انسانی………………………………………….۱۳۹

۵-۹ برتری انسان بر فرشته……………………………………………………………………..۱۴۰

۵-۱۰جمع بندی فصل پنجم……………………………………………………………………….۱۴۳

۶- فصل ششم نتیجه گیری…………………………………………………………………………………….۱۴۵

منابع ومآخذ……………………………………………………………………………………………………….۱۵۰

منابع ومآخذ:

1. الهی قمشه ای، مهدی، ترجمه قرآن کریم ،انتشارات الهادی،.
2. الهی قمشه ای، مهدی،۱۳۸۲ ، شرح خطبه توحیدیه، مقدمه و پاورقی محمدرضا غیاثی کرمانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی،.
3. ابن سینا،۱۳۸۳ ، رساله نفس، با مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر موسی عمید، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا همدان،.
4. ابن سینا،۱۳۳۳ه‍ .ش،  دانشنامه علائی، ج۲، محمد معین،.
5. ابن سینا،۱۳۶۳ ه‍ .ش ، الشفاء، ابراهیم مدکور، ایران،.
6. ابن مسکویه  ، ۱۳۱۹ ق ، فوز الاصغر، مصر،.
7. ابوریان، محمد علی،  ۱۳۷۲،  مبانی فلسفی اشراق، ترجمه محمد علی شیخ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران،.

دانلود فایل